In deze tutorial geeft leraar, gedragsspecialist en auteur Anton Horeweg aan hoe je op groepsniveau ‘ontspoorde klassen’ weer terug op de rails krijgt.
De kracht van groepsvorming, sociaal- en emotioneel leren (SEL) en een goede inzet op gesprek & relatie. Anton haalt daarbij ook de traditionele drie R’en aan en wat deze drie-eenheid kan bijdragen aan het welbevinden in je klas: Rust, Regelmaat en Routine. Verder verdiepen?
Oké, collega's, welkom bij deze korte tutorial.
Mijn naam is Anton Horeweg en ik ben gedragsspecialist en leerkracht. En als leerkracht ben ik didacticus en pedagoog. En waarom dat belangrijk is, ga ik in dit verhaal uitleggen.
<Er verschijnt naast Anton Horeweg een afbeelding van een stuk rails met 3 losse stukken trein, die dwars op de rail liggen, ontspoord.>
Je hebt vast al die ontspoorde treinen in beeld gezien. En dan denk je misschien: "ja wat heeft dat met onderwijs te maken?" Dat ga ik je uitleggen.
Er zijn namelijk heel veel collega's die klagen over klassen die ontspoord zijn. Over kinderen die niet het goede gedrag laten zien. Over kinderen die niet tot leren komen. En over kinderen die minder gemotiveerd zijn om tot leren te komen. En dat heeft natuurlijk alles
te maken met de afgelopen twee jaar en de discontinuïtiteit die we daar gezien hebben.
Moeten we daar wat mee?
Jazeker.
En kunnen we daar wat mee?
Ik denk het wel.
<Er verschijnt een nieuwe dia naast Anton Horeweg. Er staat “Wat te doen: inzetten op groepsvorming”>
Als eerste denk ik dat het belangrijk is om bij jezelf na te gaan, “moet ik extra inzetten op groepsvorming?” Ik denk dat het belangrijk is om toch weer klasbouwers en energizers te gaan gebruiken net zoals aan het begin van het jaar. Om dan te kijken of de groep net wat beter, net wat veiliger wordt dan die in veel groepen nu is.
<Er verschijnt een nieuwe dia naast Anton Horeweg. Er staat “SEL”, wat staat voor “sociaal en emotioneel leren”.>
Verder denk ik dat het belangrijk is om aandacht te besteden en dan structureel het liefst aan sociaal en emotioneel leren.
Waarom?
Omdat goed zelfmanagement van kinderen echt bijdraagt tot betere leerresultaten. En ik kom dadelijk nog even op terug. En verder denk ik dat het management van de vriendschapsrelaties binnen de klas op dit moment ook wel een beetje een boost kunnen gebruiken. Daarom is sociaal en emotioneel leren op dit moment denk ik best belangrijk.
<Er verschijnt een nieuwe dia naast Anton Horeweg. Er staat “En: inzetten op relatie en in gesprek gaan”.>
Ja, je moet inzetten op relatie en in gesprek gaan. En dat hoor je natuurlijk wel vaker.
Maar wat heeft dat nou met leren te maken?
Daar kom ik zo op terug.
Het is wel een belangrijke bouwsteen.
Net als dit.
<Er verschijnt een nieuwe dia naast Anton Horeweg. Er staat “RRR”.>
Drie R'en. Je moet echt kijken in je klas: “Zijn deze drie in orde?” Rust, regelmaat en routine.
En ook daar kom ik zo meteen nog even kort op terug natuurlijk.
<Er verschijnt een nieuwe dia naast Anton Horeweg. Erop staat een afbeelding van een bouwwerkje van primair gekleurde LEGO-blokken.>
Dit zijn stuk voor stuk bouwstenen. Waarmee de problemen die ik net schetste van die ontspoorde klassen, kunt verminderen en misschien in de toekomst zelfs wel voorkómen.
En wat ook heel belangrijk is, het zijn bouwstenen waarmee wij terug kunnen naar onze core business. En onze core business is natuurlijk gewoon lesgeven. Ik zijn net van ja, je moet inzetten op relatie. Maar waarom is dat nou zo belangrijk?
<Er verschijnt een nieuwe dia naast Anton Horeweg. Er staat als tekst “Wetenschap en relatie” en het is voorzien van een afbeelding van een leerkracht met een aantal leerlingen. De leerlingen hebben allemaal hun vinger omhoog en de leerkracht kijkt lachend wie hij de beurt zal gaan geven.>
Uit verschillende takken van wetenschap, zoals de neuropsychologie, maar ook de culturele
antropologie en zelfs de biochemie, blijkt als je een betrokken vriendelijke leerkracht hebt die oog heeft voor welzijn en oog heeft voor leren, dat dat beter werkt voor veel kinderen.
<De tekst op de dia verandert. Er komt te staan: “Meelevende leraar: beter leren”>
Een meelevende leraar zorgt dus voor beter leren.
<De tekst op de dia verandert. Er komt te staan: “Geen relatie: minder gemotiveerd”>
Daarnaast blijkt ook dat kinderen die geen relatie met de leerkracht ervaren, of een slechte relatie, hoe je het noemen wil, dat die minder gemotiveerd zijn om tot leren te komen.
<De tekst op de dia verandert. Er komt te staan: “Weinig welbevinden”>
En wat ook blijkt, is dat kinderen die onveilig opgroeien, kinderen die het thuis niet zo fijn hebben of kinderen die zich in minder prettige omstandigheden bevinden, dat die eigenlijk ook niet goed tot leren komen. En al met 1 - 0 achter staan bij kinderen die opgroeien in een geordende, plezierige, veilige omgeving.
<De tekst op de dia verandert. Er komt te staan: “Kansengelijkheid”>
Dus als jij in je klas zo'n omgeving kunt maken, zo'n omgeving die ordelijk, vriendelijk en veilig is, zorg je dus voor beter leren en zorg je eigenlijk dat de kansengelijkheid toeneemt.
<Er verschijnt een nieuwe dia naast Anton Horeweg. Er staat als tekst “Waarom praten? Met daaronder “Leren afhankelijk van ‘hechting’ aan leraar en klasgenoten”.>
Ja, waarom praten, zul je denken, want we hebben immers alle tijd nodig om die lessen te gaan geven. Praten is nodig omdat je leren ook afhankelijk is van hechting aan leraar en klasgenoten. En wil je aan iemand hechten, moet je hem natuurlijk wel een beetje kennen,
moet je weten wat hem bezig houdt. Dus dat is belangrijk.
De relatie tussen leerkracht en leerling is belangrijk, maar zeker ook tussen klasgenoten. Ja, en hoe bereik je die relatie? Door met elkaar in gesprek te gaan.
<De tekst op de dia verandert. Onder “Waarom praten?” komt nu te staan: “Interactie nodig voor welbevinden en leren”>
Die interactie is dus nodig voor welbevinden en leren. En eigenlijk zou ik willen zeggen, zie je het zo als in dit plaatje:
<Er verschijnt een nieuwe dia naast Anton Horeweg. Erop staat een eenvoudige wipwap met aan beide uiteindes een geel blok. Beide blokken zijn even groot en de wipwap is in evenwicht. In het ene blok staat “Relatie”, in het andere blok “Curriculum”.>
Relatie en curriculum staan op gelijke hoogte. Ze zijn beide even belangrijk en ze versterken elkaar ook. Dus gebruik ze alle twee. Het een kan niet zonder het ander.
<Naast Anton Horeweg verschijnt weer de dia met als titel “Waarom praten?” Dit keer staat er ‘stress wegnemen’ bij.>
En we moeten om nog een reden praten. Praten kan namelijk stress wegnemen als je je zorgen maakt. Als er iemand is die informeert waar jij je zorgen over maakt en als je dat kunt uitleggen, neemt dat al een beetje stress weg.
En waarom is dat belangrijk?
<Er verschijnt een nieuwe dia naast Anton Horeweg. Erop staat een grafiek met daarin een (berg)parabool. De horizontale x-as heeft als naam “Arousal” en de verticale y-as heeft als naam “Performance”. Erboven staat als titel “Wet van Yerkes-Dodson”. >
Omdat stress leren in de weg zit. En dat kan ik je mooi laten zien met deze curve; de wet van Yerkes-Dodson. Je ziet, als de stress toeneemt, neemt ook de performance toe.
En dat is ook logisch, hè? Want als je een beetje gestresst bent, word je alert en als je alert bent, kun je goed leren.
Je ziet ook dat er in die curve een omslagpunt zit. Als er teveel stress komt, dan stopt het leren. En waarom stopt dat leren? Dat komt omdat je werkgeheugen blokkeert en omdat je niet meer optimaal kunt concentreren als je je teveel zorgen maakt. En kinderen kunnen zich
natuurlijk om allerlei redenen zorgen maken. Dat kunnen wij niet allemaal wegnemen. Maar er zijn wel een aantal dingen waar ze zich op dit moment zorgen om maken of kunnen maken waar we wat mee kunnen. Zo zijn er kinderen die maken zich zorgen om de taak. En dat is ook logisch, hè? Als je denkt dat je iets niet kan, dan maak je je zorgen om die taak. Dat levert stress op. Lawaai levert stress op. En dat betekent dus, in de praktijk, dat een drukke klas voor sommige kinderen ook stress oplevert.
En je kunt je ook zorgen maken om een familielid of je kunt je zorgen maken om de huidige omstandigheden in de wereld. Daar kunnen we natuurlijk niet allemaal wat aan doen. Maar er zijn twee dingen waar we zeker wat aan kunnen doen.
Dat is deze.
- Het lawaai wegnemen, rust in je klas. Rust is veel belangrijker dan we vaak beseffen. Rust neemt stress weg en zorgt dat je beter kunt leren.
- En daarnaast, ik noemde dit net al even, praten helpt ook om stress weg te nemen. Zo kunnen we dus eigenlijk zorgen dat kinderen toch beter aan het leren komen dan ze misschien nu doen.
<Naast Anton Horeweg verschijnt een nieuwe dia met als titel “Oplossing”, voorzien van 3 afbeeldingen met eenvoudige poppetjes. De meest linker afbeelding is een soort strip en bestaat uit 3 losse plaatjes: in het eerste plaatje kan het poppetje niet goed leren, vervolgens gaat het sporten/ bewegen en bij het laatste plaatje lukt het leren wél.
De middelste afbeelding toont 2 poppetjes die met elkaar in discussie zijn, voorzien van het woord ”ontlaadtijd”. De 3e afbeelding toont een leerkracht die voor de klas staat. Er zitten leerlingen omheen die geconcentreerd aantekeningen maken.>
Wat zijn verder, in ieder geval gedeeltelijke oplossingen?
- Geef ontlaadtijd. Als je kinderen tussen je lessen door laat bewegen, dan zorgt het ervoor dat stresshormonen worden afgevoerd. Bovendien komt je brein even tot rust en kun je daarna weer optimaal verder.
<De dia met als titel “Oplossing”, krijgt een nieuw woord: “gesprek”. De afbeeldingen blijven gelijk.>
- Praat met je klas als je denkt dat dat nodig is. En praat met individuele leerlingen als je denkt, sommige kinderen hebben wel een extra gesprek nodig.
<De dia met als titel “Oplossing”, krijgt een nieuw woord: “zelfmanagement”. De afbeeldingen blijven gelijk.>
- En heel belangrijk: leer kinderen zelfmanagement aan. Zelfmanagement zorgt voor beter welbevinden, maar het zorgt zeker ook voor beter leren. En elke leerkracht weet: kinderen met een gebrekkig zelfmanagement die leren minder. Het zit echt leren in de weg.
<De dia met als titel “Oplossing”, krijgt nieuwe tekst: “RRR”. De afbeeldingen blijven gelijk.>
- Zorg vooral voor die drie R'en. Misschien zijn die wel de meest belangrijke, die rust, regelmaat en routines. Leg nog een keer uit wat de regels zijn. Vertel nog een keer waarom ze nodig zijn. Oefen ze in. Eigenlijk net als aan het begin van het jaar.
<De dia met als titel “Oplossing”, krijgt een nieuw woord: “Goede instructie”. De afbeeldingen blijven gelijk.>
- En geef een goede instructie. Die geeft ook, die zorgt ook dat stress verdwijnt. Maar eigenlijk is dat laatste heel vanzelfsprekend. Want leraren geven goede instructies.
<Er verschijnt een afbeelding van een grote televisie met ruis. Een hand wijst met de afstandsbediening naar het televisiescherm.>
- Bedenk ook nog even als je naar je klas kijkt:”Heb ik iedereen eigenlijk wel in beeld?" Natuurlijk heb je die drukke kinderen die er niet zo zin in hebben in beeld. Maar heb je ook die stille kinderen in beeld? Die kinderen die ons misschien wel actief vermijden. Die kinderen die misschien niet naar ons toe durfen of willen komen.
En als je zegt “ja natuurlijk heb ik iedereen in beeld. Dat is immers mijn werk”, bedenk dan nog even als laatste of al deze dingen kloppen.
<Er verschijnt een afbeelding van een rijtje gekleurde poppetjes die samen iets zeggen: “A + G + RRR”.>
- Is er extra aandacht nodig voor groepsvorming in mijn groep?
- Moet ik misschien meer in gesprek met mijn klas, of misschien wel met individuele kinderen?
- En zijn de rust, regelmaat en routines in orde?
<De rij gekleurde poppetjes zeggen nu: “School = school”.>
En bedenk ook nog even: School is ook gewoon school. School is een plek waar je alle ellende van buiten even achter je kunt laten. En waarbij je gewoon lekker samen nieuwe dingen kunt leren. En dat is voor veel kinderen een opluchting.
<Er verschijnt naast Anton Horeweg een afbeelding van 2 actieve leerlingen met daarbij een leerling die een diploma uitgereikt heeft gekregen.>
En als je denkt “ja natuurlijk is dat bij mij op dit moment allemaal in orde. Of bijna in orde”. Dan denk ik dat je met deze tips nog een stukje verder kunt komen. En dan zal binnenkort denk ik eigenlijk alles weer gewoon in het spoor komen. En kunnen we gewoon als een trein verder gaan.
Dank je wel voor het luisteren.
Anton Horeweg