#15 Gesprekstechnieken van de Kindertelefoon

<In een donkere setting staat een houten tafel met daaraan Dominique Bekke en Lionne Hietberg. Ze zitten tegenover elkaar. Op de achtergrond staan een paar open kasten met daarin planten en wat accessoires. Boven de tafel is groot het logo van het Lerarencollectief te zien. Dominique verschijnt in beeld. > Hai! Ik ben Dominique Bekke.

<Lionne verschijnt in beeld.>

En ik ben Lionne Hietberg. Wij coachen en trainen vrijwilligers van de kindertelefoon in gesprekstechnieken. Misschien herken je als leerkracht de volgende situaties wel. Je ziet Max in de klas. Je ziet dat hij teruggetrokken is, dat hij niet veel speelt met andere kinderen. Je ziet dat hij niet zo lekker in z'n vel zit. Je vraagt je af, hoe kan ik daar nou over met hem in gesprek gaan? Of Pam komt bij je en heeft klachten over dat ze heel erg gepest wordt in het speelkwartier. Je hebt toevallig de vorige dag gezien dat Pam ook de dingen niet zo erg aanpakte, wat leidde tot conflictachtige situaties. Hoe ga je dan in gesprek? Of Mohammed is stil en maakt zich zorgen over het wereldleed. Over pandemie‘n, over oorlogen. En je merkt dat hij daar echt last van heeft. Maar dat hij het niet zo makkelijk vindt om te vertellen. Dus hoe ga je dan met ze in gesprek, zodat ze gaan vertellen over wat er in hen om gaat?

<Dominique neemt het woord over.>

In deze tutorial gaan wij je meenemen over onze ervaring bij de kindertelefoon in gesprekken voeren met kinderen. Tussen de acht en achttien jaar bellen kinderen dagelijks met ons om te spreken over alles wat gaat van verliefdheid tot verwaarlozing. En we hebben daar al bijna 45 jaar ervaring mee. Vaak vertellen kinderen pas voor het eerst hun verhaal tegen ons omdat ze in vertrouwen en anoniem dan hun ei kwijt kunnen. En het is heel belangrijk dat kinderen dus weten dat wij er zijn. Wat we vaak doen in die gesprekken, is dat we gaan nadenken over bij wie in jouw omgeving kun je nou eigenlijk ook terecht met dit verhaal. En daar komen jullie als leerkrachten heel vaak aan bod omdat je een belangrijk vertrouwenspersoon bent in de omgeving van het kind. We hopen jou in deze tutorial dan ook te inspireren over hoe je in gesprek kan gaan met kinderen omdat het soms best wel lastige gesprekken zijn of moeilijke situaties waar ze mee zitten. En door de ervaring die wij hebben opgedaan en de gesprekken die we met kinderen voeren weten we wat ze soms prettig vinden, wat werkt of wat niet werkt. Aan de hand van herkenbare situaties willen we je gaan meenemen en geven we je wat concrete tips en wat praktische handvaten.

<Lionne neemt het woord over. Er verschijnt naast haar een foto van 2 meiden die trots en met gebalde vuisten hun spierballen laten zien.>

Als kinderen zich op hun gemak voelen en zich veilig voelen omdat jij nieuwsgierig, zonder oordeel, warm en met respect naar ze luistert gaan ze veel meer vertellen over wat er in hen omgaat. Gaan ze veel makkelijker vertellen over hoe ze zich voelen, wat ze denken, wat ze hopen welke idee‘n ze hebben over hoe dingen anders kunnen. Een kind weet namelijk als geen ander waar hij zelf last van heeft. En wat zijn behoefte is. Wij denken dat kinderen experts zijn over zichzelf en over zijn eigen situatie. Dus aan ons de uitdaging om dat kind de drempel te verlagen en het kind te laten vertellen over wat hem bezig houdt.

<Dominique neemt het woord over. Er verschijnt naast haar een foto van een kind en een leerkracht. Het kind hangt op zijn stoel en kijkt sip naar de grond. De leerkracht rijkt met haar hand naar zijn schouder.>

We nemen je mee aan de hand van een herkenbare situatie. Yves komt bij je voor de gymles en zegt: Juf ik wil vandaag echt niet naar gym". Je zegt: "Ach, het wordt vast hartstikke leuk. Ga maar snel voordat je te laat komt". Yves kijkt een beetje beteuterd en die druipt af richting de gymles. Wat je merkt en wat je ziet is dat hij op dat moment eigenlijk geen ruimte voelde om echt te vertellen waarom hij niet naar de gym wilde. Hij voelde zich niet gehoord en niet gezien. * En zoals we net al zeiden, is het verlagen van die drempel juist dat je ruimte geeft aan het kind om te vertellen waar hij mee zit. Dus de tips die we daarbij kunnen geven is maak ruimte en neem de tijd. Hoe je praat, hoe je je opstelt is eigenlijk allesbepalend voor de veilige sfeer in de ruimte die het kind ervaart om tegen jou te gaan vertellen. En door kinderen te vertellen wat de bedoeling is van het gesprek stel je ze gerust en nodig je ze uit om te praten. Op die manier kunnen ze zich concentreren op wat ze willen vertellen, wat hun gedachtes en wat hun gevoelens zijn zonder dat ze daarbij telkens hoeveel af te vragen wat die volwassene nou eigenlijk van hem wil of hoe het gesprek nou zou gaan. * Het helpt dus om daarbij te vertellen waarom je wilt praten, en wat het doel daarvan is.  En ook om erbij te vertellen hoe lang het gesprek eventueel gaat duren. * Dus geef structuur. Stel voor om eerst te praten over waar het kind last van heeft en daarna te gaan kijken of-ie idee‘n heeft over hoe het misschien anders zou kunnen. Leg uit dat er ruimte is om te praten en om te zwijgen. Op die manier weten kinderen dat het ook goed is als ze af en toe even niks zeggen of even nadenken over hoe ze hun gevoelens misschien moeten verwoorden. Dus zeg bijvoorbeeld, "Ik ga je een paar vragen stellen en als je die niet wilt beantwoorden, dan is het ook ok. Je kunt bijvoorbeeld "pas" zeggen". * Dus in het geval van de gym, je hebt ook niet altijd de tijd om met het kind nu in gesprek te gaan. Geef dan aan dat je het kind gehoord en gezien hebt. Dus zeg bijvoorbeeld: "ik hoor dat je zegt dat je geen zin hebt in de gym. Ik kan er nu niet met je over praten maar ik wil wel heel graag weten wat er aan de hand is. Vind je het goed om het er na de gym met elkaar over te hebben?"

<Lionne neemt het woord over.>

Laten we hetzelfde voorbeeld nog eens aan de kop nemen. Kind zegt, Yves, "Ik wil vandaag echt niet naar gym" en jij reageert misschien met "Ach, Dat vind je hartstikke leuk. Je vindt balspelen anders ook leuk. We gaan een nieuw spel doen. Als je eenmaal bezig bent, dan zit je er zo weer in". Als leerkracht wil je het allerbeste voor je leerlingen en wil je ze ook heel graag vaak vooruit helpen. Ze helpen met de dingen waar ze mee zitten. En het kan zijn dat je dat zo graag wil dat je eigenlijk aan de behoefte van het kind voorbij gaat, vult in voor een kind wat het nodig heeft en je bedenkt de oplossingen al. En die sluiten misschien helemaal niet aan bij wat de oplossingen van het kind zijn. * Wees nieuwsgierig. Parkeer je oordelen en meningen over het kind en over zijn situatie. Pas dan kunnen kinderen open vertellen over wat er in hun omgaat. Dus luister met je oprechte nieuwsgierigheid. Probeer echt te luisteren met je oren, kijk met je ogen kijk hoe dat kind erbij zit, zet je zintuigen in. En stem af. * Verplaats je in de schoenen van het kind. Probeer vanuit zijn perspectief naar de situatie te kijken. En geef erkenning voor hoe lastig het kan zijn. En als je dat hebt gedaan, kun je daarna eens kijken naar wat zou je graag anders willen. We hebben een aantal gesprekstechnieken die daarbij helpen. Die ken je misschien al, maar we brengen ze toch nog even voor het voetlicht. * Stel open vragen over voelen, denken en doen. Dus "Vertel eens; wat denk je op dit moment?"

Wat vind je het moeilijkste aan de situatie? En wat doe je dan als een ander dat zegt?" * Vat samen in de woorden van het kind. Dat is een hele handige tip als het gaat over het parkeren van je eigen mening. Want wanneer je de woorden van het kind gebruikt en die herhaalt heb je niet zoveel tijd om na te denken wat jij er nou van vindt. * Benoem gevoelens van het kind. Dat kan het gesprek echt enorm verdiepen.  Maar wees er wel voorzichtig mee door ze te checken. Je ziet er boos uit. Zie ik dat goed?" Je klinkt een beetje verdrietig. Is dat zo?" * En waardeer en complimenteer het kind op zijn inzet. Kinderen voelen zich vaak onzeker in dit soort gesprekken. Dus het helpt enorm als je ze in het gesprek bevestiging geeft over hoe ze het gesprek voeren, over hun inzet. Jeetje, wat een goede idee‘n draag je allemaal aan! En wat fijn dat je het zo helder uitlegt waar je mee zit. Want nu snap ik het echt." * En sta vervolgens stil bij wat het kind graag zou willen. En welke idee‘n hij daarover heeft. Want kinderen hebben zulke goede idee‘n. Kinderen kunnen beter out of the box denken dan wij als volwassenen. Dus bijvoorbeeld als juf zou je kunnen zeggen tegen dat kind wat echt niet naar gym wil. Wat zou jij nou het liefst willen?". Nou, dan zou het kind bijvoorbeeld zeggen Nou, ik zou bij gym graag iets willen doen waar ’k heel goed in ben. Zodat iedereen dat kan zien, dat zou ik leuk vinden". En dan kan je als juf zeggen: "Wat een goed idee. Ik ben wel heel benieuwd, want waar denk jij dan aan?"

<Dominique neemt het woord over. Er verschijnt naast haar een foto van de 2 meiden die eerder hun spierbellen lieten zien. Ze zitten nu buiten tegen een muur aan en lijken met elkaar in gesprek te zijn.>

Soms is het voor kinderen gewoonweg te lastig om direct met hun leerkracht over bepaalde onderwerpen in gesprek te gaan. Het is dan prettiger om met iemand te spreken waar een vertrouwelijk gesprek kan plaatsvinden die ze niet kent en die ook niet direct allerlei dingen in gang moet zetten, bijvoorbeeld zodat ze kunnen oefenen om eerst eens een keer iets moeilijks te vertellen. In dat geval kunnen kinderen altijd bij ons terecht. We kijken samen met hen naar hoe ze een stapje vooruit kunnen komen. En ook kunnen we met ze nadenken over andere hulp die misschien nodig is in het gezin. Wij hopen dat we je in deze tutorial een klein stukje hebben kunnen meenemen in hoe wij kinderen te woord staan. Wil je nou meer weten over de kindertelefoon en over de gesprekstechnieken die we gebruiken?  Over het geweldloos communiceren met kinderen of onze oplossingsgerichte gespreksstijlen? Bekijk dan de informatie in de begeleidende tekst onder deze video. Verder wordt op dit moment de site www.kindertelefoon.nl/onderwijs gevuld met allerlei praktische handvaten en video's over de kracht van praten in de klas. Laat je e-mailadres achter en blijf op de hoogte. Alles wat wij voor het onderwijs maken, komt tot stand in samenwerking met leerkrachten en kinderen. Heel erg bedankt voor het kijken en we hopen dat jullie net zo gaan genieten van de gesprekken met kinderen als dat wij dat doen.

Lionne Hietberg en Dominique Bekke